Câu chuyện về việc doanh nghiệp tự quyết giá xăng dầu: Có nên không?

Tuân theo hướng dẫn của Chính phủ, Bộ Công Thương đang soạn thảo dự thảo nghị định thay thế cho các quy định hiện hành về kinh doanh xăng dầu, bao gồm Nghị định số 83 năm 2014, Nghị định số 95 năm 2021 và Nghị định số 80 năm 2023.

Có nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh.

Trong bản đề xuất gửi tới Chính phủ, Bộ Công Thương đã đề cập đến những thay đổi đáng chú ý trong quá trình soạn thảo nghị định mới này.

Theo đề xuất, Bộ Công Thương đề nghị cho phép các doanh nghiệp (DN) trung gian tự quyết định giá bán xăng dầu, trong khi nhà nước chỉ công bố giá trung bình thế giới mỗi 15 ngày.

Để giảm bớt sự can thiệp của chính phủ vào quyết định giá bán của DN, dự thảo mới sẽ tiếp cận theo cách mà nhà nước chỉ công bố giá trung bình thế giới xăng dầu mỗi 15 ngày và một số chi phí cố định như tỷ giá ngoại tệ, tỷ lệ chi phí kinh doanh và lợi nhuận của DN, các loại thuế... DN trung gian sẽ tự công bố giá bán tối đa dựa trên một công thức giá do nhà nước quy định. Giá bán của DN sẽ không được vượt quá giá tối đa theo công thức quy định.
 

 

Cơ quan soạn thảo cho rằng việc cho phép các doanh nghiệp trung gian tự quyết định giá bán sẽ thúc đẩy cạnh tranh về chi phí và giúp họ chiếm lĩnh thị trường. Đặc biệt, doanh nghiệp được phép bán dưới giá bán tối đa theo công thức tính giá, loại bỏ việc áp dụng giá bán xăng dầu vùng 2 của họ. Trong trường hợp tỉ lệ chi phí kinh doanh và lợi nhuận tăng lên, Bộ Công Thương sẽ chủ trì và phối hợp với Bộ Tài chính để báo cáo Thủ tướng về việc điều chỉnh phù hợp với thực tế. Các điều chỉnh về giá sẽ được thực hiện mỗi kỳ 15 ngày.

Việc đề xuất để các doanh nghiệp trung gian tự quyết định giá bán xăng dầu không phải là lần đầu tiên được nêu ra. Trong quá trình soạn thảo dự thảo nghị định sửa đổi Nghị định 95 và Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu vào năm 2023, vấn đề này đã được đưa ra và nhận được nhiều ý kiến trái chiều. Tuy nhiên, Nghị định 80 năm 2023 vẫn duy trì quy định hiện tại về việc nhà nước quy định giá bán xăng dầu.

Trong cuộc trò chuyện với phóng viên của Báo Người Lao Động vào ngày 29-3, PGS-TS Ngô Trí Long cho rằng đề xuất hướng tới cơ chế tự quyết định giá của các doanh nghiệp là một bước đi mới, nhằm thay đổi mạnh mẽ về quản lý và điều hành giá. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng cần phải xem xét kỹ lưỡng khi trao quyền quyết định giá bán xăng dầu cho các doanh nghiệp trung gian.

Ông Long có chia sẻ “Nhà nước vẫn quy định các yếu tố cứng trong cấu trúc giả theo như dự thảo, bên cạnh các yếu tố mềm như chi phí kinh doanh được các doanh nghiệp quyết định và tính toán kỹ lưỡng. Ông Long nói và đề cập đến việc cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ đối với các yếu tố "mềm" khi trao quyền cho các doanh nghiệp, nhằm tránh tình trạng đẩy giá.

Ngoài ra, theo PGS-TS Ngô Trí Long, hiện nay vẫn có một số "ông lớn" trong lĩnh vực xăng dầu giữ vị thế thống lĩnh thị trường. Vì vậy, nếu họ được phép tự quyết định giá bán, cần phải xem xét liệu họ có tạo ra một "luật chơi" công bằng hay không, và liệu điều này có đảm bảo yếu tố cạnh tranh trên thị trường hay không.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long đã đặt câu hỏi liệu mục tiêu của việc tạo ra sự cạnh tranh và nâng cao tính công khai, minh bạch trên thị trường xăng dầu, như được đề ra bởi cơ quan soạn thảo, có được thực hiện hay không. Ông cũng bày tỏ lo ngại về việc nếu để các doanh nghiệp trung gian giữ vị thế thống lĩnh thị trường và quyết định giá, có thể sẽ gây ra nhiều vấn đề.

Cần thiết phải có một cơ chế kiểm soát chặt chẽ.

Theo TS Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP), việc để các doanh nghiệp trung gian xăng dầu tự quyết định giá bán sẽ tạo ra một cơ chế cạnh tranh tốt hơn so với việc sử dụng giá cơ sở được công bố hàng tuần như hiện tại. Điều này có thể tạo ra áp lực gia tăng để các doanh nghiệp trung gian tiếp tục giảm chi phí và bảo vệ các doanh nghiệp ở cuối chuỗi giá trị, đặc biệt là các cửa hàng bán lẻ xăng dầu nhỏ.

"Tuy nhiên, điểm quan trọng là phải mở rộng quyền lựa chọn nhập hàng cho các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu" - ông Việt nhấn mạnh.

Ông Việt cũng nhận thấy rằng một số doanh nghiệp trung gian xăng dầu chi phối thị trường từ khâu nhập khẩu đến bán lẻ, và do đó, các cơ chế mới được đề xuất vẫn chưa giải quyết được vấn đề cơ bản của thị trường xăng dầu hiện nay. Ông cho rằng nếu quyền quyết định giá bán được giao cho các doanh nghiệp trung gian, cần phải có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ và kịp thời để đảm bảo rằng giá của mặt hàng quan trọng này không tăng đột ngột, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng.
 

PGS-TS Ngô Trí Long cũng nêu câu hỏi về việc liệu việc cho các doanh nghiệp trung gian tự quyết định giá xăng dầu có phù hợp với Luật Giá hiện hành hay không. Ông cho rằng điều này cần được đánh giá tác động một cách cẩn thận. Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh về việc xem xét tính phù hợp của việc nhà nước công bố giá thế giới trung bình mỗi 15 ngày, đặc biệt khi trong thời gian gần đây, chúng ta đã rút ngắn thời gian điều chỉnh giá từ 30 ngày xuống còn 15 ngày, 10 ngày và thậm chí 7 ngày, để thích hợp hơn với giá thế giới.

Bộ công thương cũng đang tiến hành lập dự thảo những nghị định hoàn toàn mới, thay thế cho các quy định hiện đang tồn tại về kinh doanh xăng dầu. Vì vậy, cần phải đánh giá những khía cạnh tích cực và tiêu cực của việc quản lý và điều hành giá xăng dầu trong thời gian gần đây. Dựa trên đó, đưa ra các đề xuất phù hợp và thực hiện các thay đổi toàn diện, bao gồm cơ chế giá, quỹ bình ổn xăng dầu…" - ông Long chia sẻ.

Ông Lê Văn Báu, Giám đốc Công ty TNHH Xăng dầu Bảo Dương (TP HCM), từ góc nhìn của doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, cho rằng nếu nhà nước có khả năng điều hành giá đúng và tính toán đầy đủ chi phí ở mọi khâu, bao gồm cả khâu bán lẻ, thì không cần thiết phải để các doanh nghiệp trung gian tự quyết định giá bán.

Theo ông Báu, các doanh nghiệp bán lẻ hiện đang phải đối mặt với nhiều loại chi phí như chi phí thuê mặt bằng, nhân công, lãi suất ngân hàng, chi phí điện nước, bảo trì và duy tu, và nếu những chi phí này được tính toán đúng cách và đầy đủ trong cơ cấu giá (với mức dao động từ 5% đến 6%), thì các doanh nghiệp bán lẻ sẽ có khả năng duy trì hoạt động kinh doanh.

 

"Cuối cùng, nếu nhà nước có thể đảm bảo lợi nhuận tối thiểu từ 2% đến 3% trên giá bán lẻ tại thời điểm điều chỉnh giá, thì các doanh nghiệp trung gian không cần phải tự quyết định giá bán" - ông Báu phân tích.

Ông Phạm Văn Bình, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá thuộc Bộ Tài chính, đã thông tin rằng bộ này hiện đang tiến hành nghiên cứu dự thảo để đóng góp ý kiến theo trách nhiệm và nhiệm vụ của mình.

Về nguyên tắc quản lý giá nói chung, ông Bình nhấn mạnh rằng theo Luật Giá năm 2023, việc quản lý và điều tiết giá sẽ được thực hiện theo cơ chế thị trường phù hợp với chính sách phát triển kinh tế - xã hội tại từng giai đoạn; đồng thời đảm bảo tính công khai, minh bạch và tôn trọng quyền tự quyết định giá, cũng như cạnh tranh về giá của các tổ chức và cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ theo quy định của pháp luật. Đồng thời, việc này cũng phải bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng, tổ chức và cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ cũng như của nhà nước. Đối với ngành xăng dầu, một mặt hàng thuộc diện bình ổn giá, việc này đặt ra một số vấn đề cụ thể cần được xem xét kỹ lưỡng, thấu đáo về nguyên tắc điều hành giá.

Cập nhật tin tức Tài chính Bất Động Sản tại trang vnland.info để nhận những thông tin mới nhất về thị trường BĐS và tài chính.